کجی ستون فقرات

کجی ستون فقرات

ستون فقرات افراد در حالت عادی دارای قسمت‌هایی قوسی مانند است. اما به علت های مختلفی ستون فقرات دچار چرخش و انحراف‌های غیرطبیعی می‌شود. این چرخش ها قوس غیرطبیعی و کجی ستون فقرات را بوجود می آورد.

یک ستون فقرات طبیعی حالتی شبیه به حرف S  دارد. اما اگر ستون فقرات حالت خود را از دست بدهند حالت S آن به سمت طرفین می‌شود. این حالت در ستون فقرات ایجاد درد می‌کند که گاهی شدید است. درد را می‌توان با دارو یا فیزیوتراپی تا حدی کاهش داد اما در برخی موارد نیاز به جراحی پیدا می‌‌کند.

چند نوع کجی ستون فقرات وجود دارد؟

انحراف ستون فقرات دو نوع اسکولیوز و کیفیوز هستند. هر دو نوع انحرافاتی در ستون فقرات هستند. اسکولیوز در بدو تولد رخ می‌دهد اما کیفیوز در طول زندگی فرد و به علت وضعیت بدن بدن اتفاق می افتد.

در اسکولیوز بدن به سمت راست یا چپ منحرف می‌شود و ستون فقرات شکل C‌ به خود می‌گیرد. میزان کجی ستون فقرات باید 10 درجه باشد تا آن را اسکولیوز در نظر بگیرند.

انواع مختلفی از اسکولیوز شناخته شده است. در زیر به طور خلاصه به آن‌ها اشاره می‌شود.

اسکولیوز مادرزادی: در زمان تولد یکی ازاستخوان‌ها به مهره کامل تبدیل نشده و در واقع نیم مهره است. در همان بدو تولد قابل تشخیص است. با بالا رفتن سن اسکولیوز مادرزادی نیز بزرگ می‌شود.

اسکولیوز شیرخوارگی: در این نوع، بیمار از بدو تولد دچار کجی ستون فقرات نیست. در واقع تمام مهره‌ها درست هستند اما به دلایلی در زمان نوزادی کجی سـتون فقرات رخ می‌دهد.

اسکولیوز نوجوانان: اسکولیوز نوجوانان یا ایدیوپاتیک از نوع شایع کجی ستون فقرات هستند. این نوع اسکولیوز در سنین 12 تا 16 سالگی یعنی در زمان بلوغ رخ می‌دهد.

اسکولیوز بالغین: رده سنی این نوع کجی ستون فقرات بین 18 تا 55 سال است. این همان اسکولیوز نوجوانی است که دیر تشخیص داده شده است. در این نوع اسکولیوز، ستون مهره‌ها به خاطر فرسودگی  به سمت راست یا چپ منحرف می‌شوند.

اسکولیوز نوجوانی

یکی از شایع ترین نوع اسکولیوز، اسکولیوز نوجوانی است که در سن بلوغ به وجود می آید و البته علت آن هنوز مشخص نشده است. به این نوع اسکولیوز ایدیوپاتیک نیز می گویند. و معمولا بین سنین 12 تا 16 سالگی می توان آن را تشخیص داد.

کیفیوز چیست؟

در کیفیوز یا کوژ پشتی ستون فقرات به بیرون قوس پیدا می‌کند. ممکن است کیفیوز در زمان تولد رخ داده باشد که به آن کیفیوز مادرزادی گفته می شود. نوعی کیفوز به نام شرمن وجود دارد که بسیار دردناک است.

ممکن است کیفیوز وضعیتی با گذشت زمان اصلاح شود.

انحراف در ستون فقرات بیش از 50 درجه غیر طبیعی است. کیفیوز و اسکولیوز در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد.

روش‌های درمانی افراد بستگی به سن، احتمال رشد بیشتر، شرایط و الگوی ستون فقرات دارد.

درمان کجی ستون فقرات

به محض اینکه متوجه کجی ستون فقرات و انحراف در آن شدید، سریعا به پزشک مراجعه نمایید. و درمان را آغاز کنید. در واقع درمان هر چقدر سریع تر آغاز شود، احتمال نتیجه بخش بودن آن بیشتر است. و عوارض ناشی از بیماری کاهش می یابد. با درمان به موقع بسیاری از موارد کجی ستون فقرات قابل درمان است. زیرا بسیاری از این موارد بدون علت خاصی ایجاد شده اند و خفیف هستند. و قابلیت درمان و کنترل دارند. در مواردی علت کجی ستون فقرات طول پا است و این مسئله نیاز به درمان خاصی دارد که البته با روش های غیرتهاجمی قابل کنترل است. این روش ها عبارتند از:

• تغییر در روش زندگی به این صورت که کمر تقویت شود تا بتواند نهایت پشتیبانی و نگهداری از ستون فقرات را به عمل آورد.
• استفاده از تحریکات الکتریکی و ماساژ دادن به ‌منظور شل کردن عضلات
• تنظیم ستون فقرات به واسطه کشش صحیح و مناسب، استفاده از درمان‌ های کشش مکانیکی یا تراکنش و تنظیمات کایروپراکتیک

برای سایر روش اختلالات و مشکلات ستون فقرات روش های درمانی دیگری وجود دارد که پزشک تا حد امکان روش غیرجراحی را پیشنهاد می کند. این روش های درمانی عبارتند از:

بریس

بریس روش درمانی خاصی است که بیشتر در کودکان و نوجوانان نتیجه بخش است. به این صورت که کمربند طبی خاصی را می بندند تا بتواند با ثابت نگه داشتن ستون فقرات آن را به صورت صاف درآورد. در بزرگسالان به جهت اینکه اسکلت و استخوان بندی به طور کامل شکل گرفته است، بریس تاثیر آنچنانی ندارد.

فیزیوتراپی

ورزش و فیزیوتراپی برای درمان ستون فقرات یکی از گزینه های اصلی محسوب می شود. یک برنامه حرکتی خوب زیرنظر پزشک متخصص می توان به درمان کجی ستون فقرات کمک شایانی کند.

دارودرمانی

با استفاده از دارو هم می توان به تقویت استخوان ها کمک کرد. و هم اگر دردی ناشی از کجی ستون فقرات داشته باشید، تسکین می یابد. یا در مواردی که عامل ایجاد کجی ستون فقرات پوکی استخوان است، دارودرمانی می تواند روند پیشروی این بیماری را کاهش دهد.

 روشهای تشخیص کجی ستون فقرات

روشهای تشخیصی برای ارزیابی وضعیت ستون فقرات شامل روش ‌های مختلفی هستند که متخصصان به وسیله آن می توانند مشکلات و اختلالات موجود را شناسایی و درمان کنند. این تست ها شامل موارد زیر هستند:

اشعه ایکس (X-rays)

تصاویر اشعه ایکس از ستون فقرات به پزشک اجازه می ‌دهد تا وضعیت مهره‌ ها را مشاهده کند. این تصاویر می ‌توانند به شناسایی نزدیک بودن مهره‌ ها به یکدیگر، وجود تغییرات آرتروزی، خار استخوان، شکستگی یا لغزش مهره‌ ها کمک کنند. همچنین، تصاویر اشعه ایکس در حین حرکت می ‌توانند برای اندازه‌ گیری نامیزانی استخوان‌ ها و پیشرفت انحراف و انحنای ستون فقرات مورد استفاده قرار گیرند.

سی ‌تی ‌اسکن (CT Scan)

تصویربرداری توموگرافی کامپیوتری (CT) یک روش ایمن و غیرتهاجمی است که از باریکه‌ های اشعه ایکس و یک کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دو بعدی از ستون فقرات استفاده می‌ کند. این روش می ‌تواند با یا بدون تزریق رنگ (عامل تضاد) به جریان خون انجام شود و به ویژه برای مشاهده تغییرات در ساختارهای استخوانی بسیار مفید است.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)

تصویربرداری MRI یک روش غیرتهاجمی است که از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از بافت ‌های نرم ستون فقرات استفاده می‌ کند. برخلاف اشعه ایکس، در تصاویر MRI عصب‌ ها و دیسک ‌ها به وضوح قابل مشاهده ‌اند. این روش نیز ممکن است با یا بدون تزریق رنگ به جریان خون انجام شود و برای ارزیابی صدمات به بافت ‌های نرم، رباط‌ ها و دیسک ‌ها و همچنین آسیب به نخاع بسیار مفید است.

عکس‌ برداری از ستون فقرات

این نوع تصویربرداری تخصصی با استفاده از اشعه ایکس انجام می ‌شود و در آن رنگ به داخل کانال نخاعی تزریق می گرد. سپس یک فلوئورواسکوپ تصاویر شکل‌ گرفته توسط رنگ را ثبت می‌ کند. این روش می ‌تواند وجود فشردگی عصب توسط دیسک، رشد بیش از حد استخوان یا تنگی مجرا را نشان دهد.

رنگ تزریقی تصویری از کانال نخاعی فراهم کرده و به پزشک این امکان را می ‌دهد که جزئیات نخاع و عصب‌ ها را مشاهده کند. در ادامه این روند، معمولاً یک سی ‌تی ‌اسکن نیز انجام می‌ شود.

ارزیابی تراکم استخوان

تراکم استخوان یکی از عوامل مهم در پیشگیری از شکستگی ‌ها در سنین بالا است. به همین دلیل ممکن است از شما خواسته شود تا آزمایشاتی برای بررسی تراکم استخوان انجام دهید. در صورتی که تشخیص پوکی استخوان داده شود، خطر شکستگی ستون فقرات به دلیل تضعیف و شکنندگی استخوان ‌ها افزایش می ‌یابد.

  دکتر امیر آقائی اقدم
جراح ومتخصص استخوان، مفاصل و ستون فقرات 
فوق تخصص جراحی ستون فقرات