انحراف ستون فقرات

انحراف ستون فقرات

انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز یک بیماری سیستم اسکلتی انسان است. در این بیماری، ستون فقرات ممکن است شکل و فرم طبیعی خود را از دست داده و در جهاتی که نباید، دارای قوس شود. در حالت طبیعی ستون فقرات بایستی حالتی S مانند داشته باشد به این معنا که در ناحیه کمر قوس به سمت داخل و در ناحیه سینه قوس به سمت بیرون باشد.

انحنای طبیعی ستـون فقرات پس از ابتلا به این بیماری دچار تغییراتی محسوسی شده و می تواند این انحنا را نه فقط به سمت بیرون و داخل بلکه به سمت طرفین نیز ایجاد کند. در چنین شرایطی گفته می شود که اسکولیوز رخ داده است.

علت انحراف ستون فقرات

در ایجاد اسکولیوز دلایل متعددی دخیل هستند که هر کدام را می توان در نوع خود بررسی و درمان نمود اما یک چیز در تمامی آنها مشخص و ثابت است و آن، قابلیت درمان مناسب تمامی این عوارض است.

علل متنوع ایجاد انحراف در ستون فقرات را می توان عوامل زیر دانست:

• بد نشستن، بد خوابیدن
• ژنتیک: محققان بر این باورند که حداقل یک ژن در ایجاد انحراف ستون فقرات نقش دارد.
• طول پاها: چنانچه یکی از پاها بلندتر باشد همین عامل می تواند به مرور زمان سبب اسکولیوز در فرد شود.
• استفاده از کوله پشتی، گذاشتن کیف در یک سمت بدن و مواردی از این دست
• اسکولیوز مادرزادی (که از بدو تولد در نوزاد دیده می شود، البته درصد و احتمال آن بسیار کم است)
• برخی آسیب ها: مانند ضربه در تصادفات، افتادن از ارتفاع و مواردی مانند اینها.
• اختلالات عصبی-عضلانی: برخی اختلالات مانند دیستروفی عضلانی و فلج مغزی می توانند سبب درگیر کردن عصب ها و عضلات شوند.

می توان نتیجه گرفت این بیماری در تمامی مراحل و سنین می تواند ایجاد شده و وجود داشته باشد پس بایستی کوچک ترین علامت و نشانه ای در ظاهر اسکلت و ستون فقرات بدن را از بدو تولد تا بزرگسالی جدی گرفته و به سرعت در پی راه حل درمانی مناسب برای آن بود.

علائم انحراف ستون فقرات

برای این بیماری ستون فقرات می توان علائم بسیار واضحی را ذکر کرد:

• چرخش قفسه سینه و ایجاد برآمدگی در ناحیه دنده ها
• بالاتر آمدن یکطرف بدن و همچنین بالاتر بودن کتف و شانه
• ممکن است احساس کنید یکی از دستهایتان بلندتر از دیگری ست زیرا همان سمت بدن کمی دچار چرخش شده است
• ایجاد کمر درد پس از گذشت مدتی از ابتلا به اسکولیوز

انواع انحراف ستون فقرات

با توجه به مواردی که در قسمت علائم انحراف ستـون فقرات بیان کردیم مشخص شد که دلیل این بیماری و علت بروز آن مختلف است و با توجه به سن افراد تقسیم بندی می شود انواع مختلف اسکولیوز یا انحراف سـتون فقرات عبارت است از:

انحراف همراه با تولد در ستون فقرات

این نوع انحراف در زمان تولد ایجاد می شود و به دلیل شکل گیری نامناسب مهره های کمر در دوران جنینی به وجود می آید به این صورت که بخشی از ستون فقرات شکل نگرفته باشد یا به طور استاندارد پل های استخوانی بین مهره ها وجود نداشته باشد

انحراف در کودکان زیر ۳ سال

در کودکان که ستـون فقرات آن ها همچنان نرم است احتمال انحراف وجود دارد و برای کودکان پسر این بیماری شایع تر است است و تنها با مراقبت برطرف میشود.

انحراف در دوران نوجوانی

نوع دیگری از انحراف ستون فقرات در سنین ۳ تا ۱۰ سال بود پیدا می کند و در دختران بیشتر از پسران اتفاق می‌افتد

انحراف ستون فقرات ایدیوپاتیک  

شایعترین نوع انحراف ستـون فقرات نوع ایدیوپاتیک آن است است و به معنای بروز ناگهانی بیماری در فرد می باشد و علت خاصی ندارد معمولاً در افراد بین ۱۱ تا ۱۶ سال بروز پیدا می‌کند و در میان دختران نیز شایع تر است است

انحراف ستون فقرات عصبی-عضلانی

افرادی که دچار مشکلاتی از قبیل فلج مغزی ، اختلالات دماغی،  تحلیل عضلانی و یا بیماری های مرتبط با ناهنجاری های بافت پیوندی مانند سندروم با مارفان میباشند احتمال ابتلا به این نوع انحراف سـتون فقرات را دارند.

انحراف ستون فقرات بزرگسالان

این نوع انـحراف در افراد بالای ۱۸ سال ایجاد می شود. و معمولاً به دلیل تغییرات دژنراتیو ایجاد شده با پیری سـتون فقرات به وجود می آید.

راههای پیشگیری  از انحراف ستون فقرات 

به صورت صحیح بنشینید

به این صورت که اگر روی مبل می‌نشینید کف پاهایتان روی زمین قرار بگیرد.و اگر پایتان به زمین نمی رسد زیرا آن بالش قرار دهید.زانو ها باید با مفصل های ران در یک سطح قرار بگیرند پشت صندلی را به گونه ای تنظیم نمایید که بخش میانی و تحتانی ستون فقرات تکیه گاه مناسبی داشته باشد.

روش صحیح ایستادن

در هنگام ایستادن طولانی مدت توجه داشته باشید که باید پاهای خود را به اندازه عرض شانه باز کنید صاف ایستید و شانه ها را به سمت عقب ببرید. وزن خود را بین پنجه و پاشنه جابجا نمایید.

روش های درمان انحراف ستون فقرات

نوع درمان انحراف ستون فقرات با توجه به میزان انحنا و علت بروز آن تعیین می شود. معمولاً فرایند درمان به صورت یک دوره آزمایشی انجام می شود. در صورتی که وضعیت بیمار به گونه ای باشد که به درمان نیاز دارد، گزینه های درمانی زیر می تواند در رفع انحراف ستون فقرات تا حد زیادی موثر باشند:

استفاده از کمربند طبی

کمربند طبی معمولاً برای افرادی که در حال رشد هستند، استفاده می شود. البته ناگفته نماند که این کمربند اسکولیوز را درمان نمی کند و صرفاً از تشدید انحراف جلوگیری می کند. در کودکانی که در حال رشد هستند، استفاده از این روش درمانی پاسخگو است.

کودکانی که دارای کمربند طبی هستند، می توانند مانند دیگران در فعالیت ها بدون محدودیت شرکت کنند. اما در مواقعی که برای ورزش یا سایر فعالیت های فیزیکی وجود کمربند برای آنها آزاردهنده است، می ‌توانند برای چند ساعتی آن را باز کنند. اما پزشکان توصیه می کنند که به طور مداوم استفاده شود. با توقف رشد استخوان ها دیگر نیازی به استفاده از کمربند طبی نیست.

فیزیوتراپی

یکی دیگر از روش های درمانی انحراف ستون فقرات ورزش کردن و انجام تمرینات قدرتی است. متخصص فیزیوتراپی به شما نحوه صحیح راه رفتن و نشستن را می آموزد. انجام این تمرینات می ‌تواند تا حد زیادی به انعطاف پذیری ستون فقرات شما کمک کند.

دارودرمانی

مصرف برخی از داروها می‌ تواند باعث کنترل درد شما شود و التهابات ستون فقرات را کاهش دهد. این داروها عبارتند از:

• ناپروکسن
• ایبوپروفن
• آسپرین

البته ناگفته نماند که مصرف خودسرانه این داروها می ‌تواند مشکلاتی در معده و کلیه و کبد شما ایجاد کند. بنابراین حتماً مطابق با نظر پزشک اقدام به مصرف این داروها نمایید.

جراحی

یکی دیگر از روش ‌های درمان کجی ستون فقرات جراحی است که معمولاً در مرحله آخر قرار دارد. البته جراحی برای بیمارانی انجام می شود که درد زیادی در ناحیه کمر خود داشته باشند یا دچار آسیب دیدگی مهره شده باشند.

علاوه بر این تنگی کانال نخاعی نیز می تواند باعث شود که پزشک جراحی را توصیه کند. در روش جراحی تکنیک هایی به کار می رود که تا حد زیادی می تواند انحرافات ستون فقرات را رفع نماید. به این صورت که برشی در استخوان ایجاد می شود که به کمک پلاک و یک مهره فلزی و ستون فقرات را ثابت می کنند.

 روشهای تشخیص انحراف ستون فقرات

چگونه می توان انحرافات ستون فقرات را تشخیص داد؟ تشخیص انحراف ستون فقرات، که به آن اسکولیوز نیز گفته می شود، شامل چندین مرحله است که به ترتیب زیر انجام می شود:

1. معاینه فیزیکی: پزشک متخصص شما با بررسی وضعیت بدنی بیمار، به دنبال علائمی مانند تفاوت در ارتفاع شانه ها، قوز پشتی، یا تغییر شکل قفسه سینه است.
2. گرفتن شرح حال پزشکی: پزشک در مورد علائم، سابقه خانوادگی، و هر گونه مشکلات قبلی ستون فقرات از بیمار سوال می کند.
3. تصویربرداری با اشعه ایکس: این روش برای مشاهده میزان انحراف و شدت اسکولیوز استفاده می شود. زاویه انحراف (زاویه کاب) با استفاده از تصاویر اشعه ایکس اندازه گیری می شود.
4. MRI یا سی تی اسکن: این آزمایشات برای بررسی دقیق تر ستون فقرات و بافت های نرم اطراف آن، مانند دیسک ها و رباط ها، انجام می شوند.
5. آزمایش های عصبی: برای بررسی وجود هرگونه ضعف عضلانی، بی حسی، یا کرختی که ممکن است ناشی از انحراف ستون فقرات باشد.

این روش ها به پزشک کمک می کنند تا تصویر کاملی از وضعیت ستون فقرات بیمار به دست آورد و برنامه درمانی مناسبی را تدوین کند. در صورتی که انحراف ستون فقرات شدید باشد یا با علائمی مانند درد یا مشکلات تنفسی همراه باشد، ممکن است نیاز به درمان های پیشرفته تری مانند جراحی باشد.

آیا انحراف ستون فقرات خطرناک است

انحراف ستون فقرات می تواند در مواردی خطرناک باشد، به ویژه اگر شدید باشد و درمان نشود. انحرافات خفیف معمولاً نیاز به درمانهای ساده دارند و معمولاً خطری برای سلامتی ایجاد نمیکنند. اما انحرافات شدیدتر می توانند باعث بروز مشکلاتی شوند، مانند:

• درد کمر: که می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
• اختلالات تنفسی: اگر انحراف در ناحیه سینه شدید باشد، ممکن است بر ریه ها و توانایی تنفس تأثیر بگذارد.
• مشکلات قلبی: در موارد نادر، انحراف شدید می تواند بر عملکرد قلب تأثیر بگذارد.

در صورتی که انحراف ستون فقرات به موقع تشخیص داده شود و درمان مناسب انجام گیرد، می توان از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد. درمان ها می توانند شامل استفاده از بریس، فیزیوتراپی، و در موارد شدیدتر، جراحی باشند.

همچنین، ورزش ها و تمرینات اصلاحی می توانند به حفظ انعطاف پذیری و تقویت عضلات کمک کنند و از پیشرفت انحراف جلوگیری نمایند.

 روشهای تشخیص انحراف ستون فقرات

چگونه می توان انحرافات ستون فقرات را تشخیص داد؟ تشخیص انـحراف ستون فقرات، که به آن اسکولیوز نیز گفته می شود، شامل چندین مرحله است که به ترتیب زیر انجام می شود:

1. معاینه فیزیکی: پزشک متخصص شما با بررسی وضعیت بدنی بیمار، به دنبال علائمی مانند تفاوت در ارتفاع شانه ها، قوز پشتی، یا تغییر شکل قفسه سینه است.
2. گرفتن شرح حال پزشکی: پزشک در مورد علائم، سابقه خانوادگی، و هر گونه مشکلات قبلی ستون فقرات از بیمار سوال می کند.
3. تصویربرداری با اشعه ایکس: این روش برای مشاهده میزان انحراف و شدت اسکولیوز استفاده می شود. زاویه انحراف (زاویه کاب) با استفاده از تصاویر اشعه ایکس اندازه گیری می شود.
4. MRI یا سی تی اسکن: این آزمایشات برای بررسی دقیق تر ستون فقرات و بافت های نرم اطراف آن، مانند دیسک ها و رباط ها، انجام می شوند.
5. آزمایش های عصبی: برای بررسی وجود هرگونه ضعف عضلانی، بی حسی، یا کرختی که ممکن است ناشی از انحراف ستون فقرات باشد.

این روش ها به پزشک کمک می کنند تا تصویر کاملی از وضعیت ستون فقرات بیمار به دست آورد و برنامه درمانی مناسبی را تدوین کند. در صورتی که انحراف ستون فقرات شدید باشد یا با علائمی مانند درد یا مشکلات تنفسی همراه باشد، ممکن است نیاز به درمان های پیشرفته تری مانند جراحی باشد.

آیا انحراف ستون فقرات خطرناک است

انحراف ستون فقرات می تواند در مواردی خطرناک باشد، به ویژه اگر شدید باشد و درمان نشود. انحرافات خفیف معمولاً نیاز به درمانهای ساده دارند و معمولاً خطری برای سلامتی ایجاد نمیکنند. اما انحرافات شدیدتر می توانند باعث بروز مشکلاتی شوند، مانند:

• درد کمر: که می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
• اختلالات تنفسی: اگر انحراف در ناحیه سینه شدید باشد، ممکن است بر ریه ها و توانایی تنفس تأثیر بگذارد.
• مشکلات قلبی: در موارد نادر، انحراف شدید می تواند بر عملکرد قلب تأثیر بگذارد.

در صورتی که انحراف ستون فقرات به موقع تشخیص داده شود و درمان مناسب انجام گیرد، می توان از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد. درمان ها می توانند شامل استفاده از بریس، فیزیوتراپی، و در موارد شدیدتر، جراحی باشند.

همچنین، ورزش ها و تمرینات اصلاحی می توانند به حفظ انعطاف پذیری و تقویت عضلات کمک کنند و از پیشرفت انحراف جلوگیری نمایند.

نشانه های انحراف در ستون فقرات

انحراف ستون فقرات، که به آن اسکولیوز نیز گفته می شود، یک اختلال است که در آن ستون فقرات به جای اینکه صاف باشد، دارای انحنا یا کجی به سمت چپ یا راست است. این انحنا می تواند در هر قسمتی از ستون فقرات رخ دهد و میزان شدت آن متفاوت است.

نشانه های انحراف ستون فقرات عبارتند از:

تفاوت در ارتفاع شانه ها: یک شانه ممکن است بالاتر از دیگری قرار بگیرد.

برجستگی یکی از استخوان های شانه: استخوان شانه یا کتف یک سمت ممکن است برجسته تر از سمت دیگر باشد.

تفاوت در موقعیت باسن: یک طرف باسن ممکن است بالاتر یا بیرون زده تر از طرف دیگر باشد.

اختلاف در سطح دنده ها: وقتی فرد خم می شود، ممکن است یک طرف دنده ها بالاتر از طرف دیگر قرار بگیرد.

انحنای ظاهری ستون فقرات: وقتی به فرد از پشت نگاه می کنید، ممکن است ستون فقرات به شکل حرف C یا S خمیده باشد.

درد کمر: در برخی موارد، انحراف ستون فقرات می تواند باعث درد کمر شود.

این نشانه ها ممکن است در افراد مختلف با شدت های متفاوتی بروز کنند و در برخی موارد، ممکن است بدون علائم باشند. تشخیص انحراف ستون فقرات معمولاً از طریق معاینه فیزیکی و تصاویر رادیولوژیکی انجام می شود. در صورت مشاهده هر یک از این نشانه ها، مراجعه به پزشک برای معاینه دقیق و درمان مناسب توصیه می شود.

چه کسانی در معرض انحراف ستون فقرات قرار دارند؟

افراد مختلفی ممکن است در معرض انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز قرار بگیرند. این شرایط می تواند به دلایل متفاوتی از جمله عوامل ژنتیکی، شرایط هنگام تولد، اختلالات رشدی، و بیماری های خاص ایجاد شود. در ادامه به برخی از عوامل خطر که می توانند احتمال ابتلا به انحراف ستون فقرات را افزایش دهند، اشاره می کنیم:

سن

اسکولیوز می تواند در هر سنی رخ دهد، اما شایع ترین نوع آن، اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان است که در دوران رشد و بلوغ رخ می دهد.

جنسیت

اسکولیوز در دختران شایع تر است و آنها بیشتر از پسران در معرض خطر انحرافات شدید ستون فقرات قرار دارند.

سابقه خانوادگی

افرادی که سابقه خانوادگی اسکولیوز دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این شرایط هستند.

شرایط پزشکی

برخی از شرایط پزشکی مانند دیستروفی عضلانی یا سایر اختلالات عصبی-عضلانی می توانند منجر به انحراف ستون فقرات شوند.

عوامل محیطی

وضعیت های نادرست بدنی طولانی مدت، حمل اجسام سنگین به شیوه نادرست، و ضربه های فیزیکی می توانند به انحراف ستون فقرات منجر شوند.

تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می تواند به جلوگیری از پیشرفت انحراف و کاهش عوارض آن کمک کند. بنابراین، در صورت مشاهده هر گونه نشانه ای از انحراف ستون فقرات، مراجعه به پزشک برای ارزیابی و مشاوره توصیه می شود.

دکتر امیر اقائی اقدم
جراح و متخصص استخوان،مفصل و ستون فقرات(ارتوپد)
فوق تخصص جراحی ستون فقرات