فارسی
تعویض مفصل زانو
یکی از موفقیت آمیزترین عمل های آرتوپدی جراحی تعویض مفصل زانو است شاید همه ی ما با درد آرتروز زانو آشنا نشدیم اما مطمئنا پدر مادر یا افراد مسن مثل مادر بزرگ و پدربزرگ های خود را دیدیم که به این درد زانو گرفتار شدند. این بیماری بیشتر در بین افراد مسن رایج است و بهترین درمان برای این درد جراحی تعویض مفصل زانو است.
جراحی تعویض مفصل زانو
آرترو پلاستی یا تعویض مفصل زانو به عمل تعویض مفصل ناحیه زانو گفته می شود. که بدنبال آن مفصلی مصنوعی جایگزین مفصل آسیب دیده ی زانوی بیمار می شود.
جراحی تعویض مفـصل به درمان و کاهش زانو درد کمک می‌کند. برای مثال افراد بالای ۶۰ سال که معمولا زانوهایشان دچار انحراف شده و یا به شکل پرانتزی در آمده است می توانند از عمل تعویض مفـصل زانو استفاده کنند.
هدف های جراحی تعویض مفصل زانو
به دست آوردن توانایی دوباره درحرکت در زوایای مطلوب
تغییر شکل در زانو:
به عبارتی به علت آسیب دیدن زانو،ظاهر آن معمولا کج یا منحرف می شود
از بین بردن درد ناشی از آسیب زانو که در اثر ضربه یا چیزهای مختلف به وجود می آید
درست است که این جراحی در سنین بالا و افراد مسن بیشتر رایج است اما جوانان و نوجوان های زیادی هم به این درد دچار هستند .
برای همین با پیشرفت علم پزشکی و در دست بودن پروتزهای مناسب و استفاده از تکنیک های مناسب این جراحی بین جوان ها و نوجوان ها هم انجام پذیر است.
همچنین این جراحی در سنین پایین خیلی نتیجه مطلوب تری نسبت به افراد سنین بالا دارد
بیماری های موثر در تخریب مفصل زانو عبارت اند از:
روماتیسم مفصلی
عدم جوش خوردن یا بدجوش خوردن شکستگی های داخلی مفصل که بعد از گذشت چند سال باعث ساییدگی در زانو ها می شود
آرتروز زانو و ساییدگی مفصل زانو(این مورد در سنین بالا بیشتر رایج است)
چه زمانی نیاز به تعویض مفصل است؟
به هنگام مراجعه به پزشک و انجام معاینات، عمل جراحی زمانی صورت می گیرد که دردهای ناشی از آرتریت و یا ساییدگی، دیگر توسط دارو قابل کنترل و درمان نباشد و زندگی فرد را مختل کرده باشد.
همچنین عمل جراحی تنها توسط دکتر جراح و متخصص ارتوپد انجام می‌گیرد. لازم به ذکر است که عمل جراحی خود به تنهایی دلیل موفقیت نیست.
بیمار برای معالجه نیازمند درمان دقیق و مستمر و همچنین استفاده از خدمات توانبخشی است.
علت تعویض مفصل زانو
دلایل زیادی برای تعویض مفصل زانو وجود دارد از جمله: ساییدگی مفصل، التهاب آن و در نهایت موثر نبودن درمان های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، ورزش های مخصوص و داروهای خوراکی و …
در جراحی تعویض مفصل متخصص با انجام عمل جراحی و استفاده از پروتز مصنوعی وضعیت بیمار را بهبود می بخشد و پس از گذشت دوره نقاهت درد زانو از بین می رود.
اما دلایلی که باعث ساییدگی استخوان ها می شوند عبارتند از:
روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی به این گونه است که در آن سیستم ایمنی فرد به بافت پوششی مفاصل حمله می کند و مفصل را دچار التهاب می کند.
ضربه و آسیب به زانو
مفصل زانو اغلب در اثر ضرباتی که به آن وارد می شود دچار ساییدگی می شود.
آرتروز
آرتروز از بین رفتن غضروف است که سبب ساییدگی استخوان ها و التهاب شدید می شود.
پوکی استخوان
با افزایش سن، شانس شکستگی و التهاب استخوان ها افزایش یافته و در برخی موارد سبب از بین رفتن مفصل زانو می شود.
کاندید مناسب برای جراحی تعویض مفصل زانو
تعویض مفصل زانو یکی از موفقیت آمیزترین جراحی های دنیاست که پزشکان ارتوپد قبل از آن درمان های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و دارویی را آغاز می کنند. که البته ممکن است همین درمان های اولیه تاثیر گذار باشد و زانو عملکرد طبیعی خود را به دست آورد. اما گاهی افرادی نیز هستند که نمی توانند با روش غیرجراحی سلامتی خود را به دست آورند. این افراد عبارتند از:
کسانی که درد شدید و بی وقفه در زانو دارند.
کسانی که در حرکت کردن دچار مشکل شده اند.
کسانی که زانویشان فرم بدی گرفته است.
کسانی که حتی وقتی تحرک نداشته باشند هم درد زانو دارند.
کسانی که درمان غیرجراحی تاثیری روی آن ها نداشته است.
عمل تعویض مفصل زانو چه مزایایی دارد؟
افرادی که عمل تعویض مفصل زانو را انجام می دهند، عمدتاً روش زندگی بهتری را در پیش خواهند گرفت و از مزایای عمومی این جراحی برخوردار می شوند. در ادامه به چند مورد از مزایای تعویض مفصل زانو اشاره می کنیم:
از بین رفتن درد زانو
طبیعتاً اولین دلیلی که باعث می شود بیمار تن به جراحی تعویض مفصل زانو بدهد، درد غیر قابل تحملی است که هر روزه با آن مواجه می شود. بعد از انجام جراحی درد زانو تا حد زیادی کاهش می یابد. کاهش درد نیز می تواند در بهبود کیفیت زندگی بیمار تاثیر گذار باشد. طبق گزارشات دانشمندان بین ۸۰ تا ۹۵ درصد از افرادی که جراحی تعویض مفصل زانو را انجام می دهند، از بهبود درد آن رضایت دارند. عمر مفید مفاصل مصنوعی که برای زانو قرار داده می شود، بین ۲۰ تا ۲۵ سال است که البته می تواند با مراقبت های ویژه افزایش نیز یابد.
استقلال در زندگی روزمره
ممکن است بیماران قبل از جراحی در حین راه رفتن در انجام کارهای شخصی خود با مشکل مواجه شوند. و به کمک اطرافیان خود وابسته باشند. اما بعد از جراحی تعویض مفصل زانو به جهت بهبود کیفیت زندگی و کاهش درد، خودشان به تنهایی می توانند از پس کارهایشان بر بیایند و بدین صورت در زندگی روزمره خود استقلال کافی را به دست آورند.
تغییر شکل مفصل
پروتز زانو با تاثیر مثبتی که بر مفصل ران دارد، باعث از بین رفتن شکل نامناسب زانو خواهد شد. به این صورت که پا را از حالت ضربدری یا پرانتزی خارج می کند. طبیعتاً بعد از قرار دادن مفصل مصنوعی برای زانو تحرکات پا افزایش می یابد. اما بهبود کامل بعد از جراحی صورت نمی گیرد. چرا که باید مدت زمانی بگذرد تا استخوان ها و ساختار عضلات بدن تقویت شود. به همین جهت پزشکان توصیه می کنند بعد از جراحی حدود 4 تا 6 هفته با استفاده از عصا یا واکر راه بروید.
بهبود کیفیت زندگی
درصد بسیار بالایی از بیماران بعد از انجام تعویض مفاصل زانو درد بسیار کمی خواهند داشت. اما این درد به اندازه ای نیست که در فعالیت های روزمره فرد از جمله راه رفتن، انجام کارهای اداری، خرید کردن کردن و … مشکل ایجاد کند. همین افراد قبل از انجام جراحی در انجام کوچکترین کارهای خود بسیار ناتوان بودند. اما بعد از تعویض مفصل زانو به دلیل کاهش درد، در زندگی شان بهبود ایجاد شده است.
سن جراحی تعویض مفصل زانو
مفصل بیشتر برای افراد مسن استفاده می شود. البته اگر لازم باشد در جوانان و نوجوانان نیز می توان جراحی تعویض مفصل را انجام داد. که علت انجام آن آسیب به زانو است. ناگفته نماند طبق تحقیقات این جراحی در سنین پایین تر نتیجه مطلوب تری دارد و علاوه بر بهبودی از خشکی مفصلی نیز جلوگیری می کند.
البته لازم به ذکر است که احتمال عفونت و لق شدن مفصل مصنوعی بعد از جراحی در افراد چاق وجود دارد. به همین جهت توصیه می شود قبل از جراحی تعویض مفصل وزن خود را کم کنید.
دکتر امیر آقایی اقدم جراح و متخصص استخوان و مفاصل از بهترین و سرشناس ترین فوق تخصص جراحی ستون فقرات کشور است.
انواع پروتزهای مورد استفاده در جراحی تعویض مفصل زانو
همانطور که می دانید تعویض مفصل زانو به این صورت است که پروتزهای مصنوعی را با مفصل قبلی زانو تعویض می نمایند. و این پروتزهای جدید به صورت کامل در محل آسیب دیده جای گذاری می شوند. پزشک متخصص با توجه به شرایط بیمار از جمله وضعیت سلامت، سن، وزن و نوع فعالیت و شغل وی مناسب ترین نوع پروتز را انتخاب می کند. پروتزها بر اساس جنس به چند نوع تقسیم می شوند که عبارتند از:
- سرامیک بر روی سرامیک
- سرامیک بر روی پلاستیک
- فلز بر روی پلاستیک
- فلز و روی فلز
به طورکلی پروتز ها به اجزای مختلفی تقسیم می شوند که عبارتند از:
فمورال: بخشی از مفصل است که به استخوان ران مربوط می شود.
تیبیال: بخشی از مفصل به استخوان صاف مربوط می شود.
پاتلار: پاتلار بخشی است که استخوان کشکک ربط دارد.
نحوه جراحی تعویض مفصل زانو
بخش زیادی از جراحی های تعویض مفصل زانو و با موفقیت همراه بوده است. و این مفاصل مصنوعی به مدت سالیان طولانی برای بیمار کارکرده و به بهبود عملکرد و وضعیت وی کمک نموده اند.
به گونه ای که با استفاده از عمل تعویض مفصل زانو بیمار می تواند روال زندگی عادی خود را داشته باشد. نحوه انجام این جراحی بدین شکل است:
- ابتدا بیمار را بیهوش می کنند. روش بیهوشی اعم از عمومی یا بی حسی موضعی و بسته به تشخیص پزشک متخصص بیهوشی شما دارد.
- پزشک جراح ارتوپد شکاف کوچکی در ناحیه مفصل زانو و استخوان های ناحیه مفصل ایجاد می کند تا بتواند به ساختار داخلی زانو دسترسی پیدا کند.
- در مرحله بعد مفصلی که آسیب دیده یا غضروف هایی که تخریب شده اند. توسط ابزار مخصوصی به صورت کامل برداشته می شوند.
- سپس با توجه به میزان آسیب و سایر مواردی که در بالا ذکر کردیم. پزشک پروتزی مخصوص و متناسب با زانوی بیمار جایگزین می کند.
- مفصل مصنوعی زانو از اجزای پلاستیکی و فلزی تشکیل شده که توسط ماده ای به نام سیمان استخوانی به استخوان های ران و ساق پا متصل می شوند.
آیا نتیجه عمل تعویض مفصل زانو دائمی است؟
به طور کلی ماندگاری و طول عمر مفاصل مصنوعی بسته به مراقبت های بیمار دارد. در صورتی که مراقبت های دقیق و اصولی انجام شود، ممکن است مفصل مصنوعی تا بیست سال نیز ماندگار باشد. از جمله موارد مربوط به افزایش طول عمر مفصل مصنوعی عبارتند از:
- نوع شرکت سازنده پروتز
- تخصص و مهارت پزشک
انجام مراقبت های قبل و بعد از جراحی
مراقبت های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
مراقبت های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو یکی از عوامل مهم در بهبودی و بازگشت به زندگی طبیعی بیمار است. برای این منظور، باید به نکات زیر توجه کرد:
- مصرف منظم داروهای تجویز شده توسط پزشک، از جمله ضد درد، ضد التهاب، ضد لخته و آنتی بیوتیک
- مراقبت از زخم جراحی و تعویض پانسمان به صورت روزانه یا هر چند روز یک بار
- استفاده از تجهیزات کمکی مانند واکر، عصا، توالت فرنگی و بالش برای بالا نگه داشتن پا
- انجام ورزش های توانبخشی و فیزیوتراپی برای افزایش قدرت و حرکت پذیری زانو
- پیشگیری از ورم و لخته شدن خون با بالا نگه داشتن پا، استفاده از کمپرس یخ و جوراب فشاری
- تغذیه سالم و متنوع با مصرف غذاهای حاوی پروتئین، کلسیم، آهن، ویتامین C و D
- پیشگیری از عفونت با رعایت بهداشت شخصی، شستشوی دست ها و محل جراحی و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم هشدار دهنده مانند تب، قرمزی، ترشح چرکی یا خونی و درد شدید
- محدود کردن فعالیت های بدنی شدید و اجتناب از فشار زیاد به زانو، خم شدن بیش از 90 درجه، نشستن روی توالت ایرانی و بالا رفتن از پله
البته اگر جراحی را نزد دکتر امیر آقائی اقدم جراح و متخصص مفاصل و استخوان انجام دهید، تمامی این نکات بعد از جراحی را برای شما به تفصیل شرح می دهند. دکتر آقایی با صبر و حوصله زیاد پاسخگوی سوالات شما خواهند بود.
نکات مهم قبل از عمل تعویض مفصل زانو
در صورتی که پزشک متخصص شما عمل تعویض مفصل زانو را تجویز نموده است، باید نکات مهمی را قبل از انجام این جراحی در نظر بگیرید و با رعایت آن نتیجه رضایت بخش تری از جراحی حاصل کنید. برخی از نکاتی که باید قبل از این جراحی رعایت کنید عبارتند از:
- مراجعه به پزشک ارتوپد و انجام آزمایش های لازم برای بررسی سلامت عمومی و وضعیت مفصل زانو
- ترک سیگار، الکل و داروهای ضدانعقادی حداقل دو هفته قبل از جراحی
- انجام تمرینات ورزشی مناسب برای تقویت عضلات و افزایش تحرک مفصل زانو
- آماده کردن محیط منزل و تهیه وسایل کمکی مانند واکر، عصا، توالت فرنگی، بالش و صندلی برای حمام
- داشتن یک همراه برای کمک در کارهای روزانه و تهیه غذا در چند هفته اول بعد از جراحی
- مراقبت از زخم جراحی و پیشگیری از عفونت با رعایت بهداشت شخصی و شستشوی محل جراحی
آیا تعویض مفصل زانو درد دارد؟
درد پس از جراحی تعویض مفصل زانو یک تجربه طبیعی است. این درد معمولاً در چند روز اول پس از جراحی شدیدتر است و سپس به تدریج کاهش می یابد. دلایل درد پس از جراحی تعویض مفصل زان عبارتند از:
- عمل جراحی:جراحی تعویض مفصل زانو یک عمل جراحی بزرگ است که باعث آسیب به بافت های اطراف زانو می شود. این آسیب می تواند باعث درد شود.
- تورم:تورم در ناحیه زانو نیز می تواند باعث درد شود.
- داروهای بیهوشی:داروهای بیهوشی می توانند باعث درد و ناراحتی در ناحیه زانو شوند.
راه های کاهش درد پس از جراحی تعویض مفصل زانو
برای اینکه بعد از انجام تعویض مفصل زانو کدرد کمتری را حس کنید، می توانید مطابق با دستور پزشک از روش های زیر استفاده کنید:
- داروهای مسکن:پزشک معمولاً داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا مورفیین را برای کاهش درد تجویز می کند.
- جراحی لیزر:جراحی لیزر می تواند به کاهش درد و تورم در ناحیه زانو کمک کند.
- فیزیوتراپی:فیزیوتراپی به تقویت عضلات اطراف زانو کمک می کند و می تواند به کاهش درد نیز کمک کند.
در اینجا چند نکته برای کاهش درد پس از جراحی تعویض مفصل زانو آورده شده است:
- از داروهای مسکن طبق دستور پزشک استفاده کنید.
- از کمپرس سرد یا گرم در ناحیه زانو استفاده کنید.
- از زانوبند یا بریس برای حمایت از زانو استفاده کنید.
- از فعالیت های سنگین خودداری کنید.
اگر درد شما پس از چند هفته پس از جراحی بهبود نیافت، باید با پزشک خود صحبت کنید.
بالا رفتن از پله بعد از عمل تعویض مفصل زانو
بالا رفتن از پله بعد از عمل تعویض مفصل زانو یکی از فعالیت هایی است که برای بهبودی بیمار مهم است. اما این فعالیت نیاز به تمرین و تدریج دارد. به طور کلی، بیمار می تواند حدود شش هفته بعد از جراحی با استفاده از واکر یا عصا از پله بالا و پایین برود.
البته بسته به شرایط بیمار، نوع جراحی و میزان پیشرفت، این مدت ممکن است کمی کمتر یا بیشتر شود.
برای بالا رفتن از پله بعد از عمل تعویض مفصل زانو، بیمار باید این نکات را رعایت کند:
- ابتدا پای سالم را روی پله قرار داده و سپس پای جراحی شده را روی همان پله بیاورد.
- از دستگیره های پله برای حفظ تعادل استفاده کند.
- از واکر یا عصا برای کمک به حرکت استفاده کند.
- از رفتن از پله های بلند یا شیبدار خودداری کند.
از انجام فعالیت های سنگین یا ناگهانی بعد از بالا رفتن از پله خودداری کند
دکتر امیر آقائی اقدم
جراح ومتخصص استخوان، مفاصل و ستون فقرات
فوق تخصص جراحی ستون فقرات
